Trouw 24 februari 2014, p. 25
'We leven niet in een seculiere dictatuur'

Een overheid kan best rekening houden met de kerk zonder de scheiding van kerk en staat te schenden, vindt wethouder Sytse de Jong van Staphorst.

De gemeenteraad van Staphorst heeft oog voor jong en oud. Medewerking door de gemeente aan een kerkelijk jongerenwerker is echter een brug te ver. Ook rond de bouw van een verzorgingstehuis voor orthodox-protestants ouderen rijzen ernstige bedenkingen. ‘Raad Staphorst scheidt Kerk en Staat’, luidt vervolgens een kop in VNG-Magazine, het vakblad van gemeentebestuurders. Het is de gebruikelijke reactie om deze markante gemeente neer te zetten.

Gebruikelijk en toch vreemd. Inbreng uit de samenleving roept normaal in besluitvormingsprocessen geen enkel probleem op. Het gaat immers om mensen. Een transparant publiek debat waarborgt een openbare afweging van alle relevante factoren. Maar zodra de factor religie een rol van betekenis gaat spelen, is Leiden al snel in last. In dat geval wordt de strikte scheiding van kerk en staat stellig in stelling gebracht. Alleen seculiere argumenten mogen meewegen. Want ook, of misschien vooral in Staphorst hoort godsdienst geen rol van betekenis te spelen.

Rekening houden met religie heeft evenwel niets van doen met de scheiding van kerk en staat. Bij het eerste gaat het erom dat een overheid met alle belanghebbenden rekening houdt. Het onderkennen van de waarde van wensen met een godsdienstige achtergrond hoort daar gewoon bij.

Gezonde interactie
Bij het tweede gaat het om het onderkennen van de onderscheiden institutionele rol die kerk en staat vervullen en om een gezonde interactie tussen beide. Wederzijdse betrokkenheid betekent namelijk geen inbreuk op de scheiding van kerk en staat, een scheiding waarover de Grondwet overigens zwijgt. Het doet ook geen afbreuk aan de neutrale positie van de overheid.

Met inachtneming van de scheiding van kerk en staat, kan een staat rekening houden met de kerk. Een overheid die geen rekening houdt met religie, is een seculiere dictatuur. Jongeren, ouderen, alle burgers hebben recht op erkenning van hun godsdienstige identiteit. Het realiseren van zowel een zorgcentrum voor ouderen met een orthodox-protestantse achtergrond als het aanstellen van een jongerenwerker door wie reformatorische jongeren zich in hun eigen leefwereld aangesproken voelen, kan zeer wel plaatsvinden zonder dat de scheiding van kerk en staat slechts een seconde gevaar loopt.

Waar gaat het dan concreet om? Er zijn ouderen met de wens ook hun laatste levensfase door te brengen in een omgeving die bij hen aansluit, die past bij een sfeer waarin ze soms hun hele leven hebben doorgebracht. Uniek voor Staphorst is dat niet. Zo bestaat er een verpleeghuis voor Indische en Molukse ouderen en er is een verzorgingstehuis dat cultuurspecifieke zorg biedt aan Turkse en Marokkaanse ouderen.

Grondwettelijke verankering
De gemeenteraad maakt een afweging hierover aan de hand van alle relevante zaken. Ruimtelijke inpassing, economische haalbaarheid, een samenhangend zorgbeleid, er valt nogal wat te noemen. De wensen van degenen wie het betreft, wegen natuurlijk in de eerste plaats mee. Het gaat niet om de minste argumenten. De vrijheid van godsdienst en levensovertuiging is tenslotte grondwettelijk verankerd.

Hetzelfde geldt voor een jongerenwerker die jongeren met een kerkelijke achtergrond wil bereiken. Of het nuttig en wenselijk is? Een debat over preventief jeugdbeleid, dat de Staphorster raad recent voerde, biedt alle gelegenheid om de argumenten voor en tegen in te brengen. Opnieuw, uniek is het niet. Er zijn gemeenten die zich momenteel op speciaal op islamitische jongeren richten, om de Syriëgangers onder hen te bereiken.

Laat de scheiding van kerk en staat erbuiten. Die heeft daar helemaal niets mee te maken, behalve als ondoordachte dooddoener om een volstrekt legitieme inbreng bij voorbaat de pas af te snijden.

terug >>